Polikistik Böbrek Tedavisi Nasıl Yapılır?

Polikistik böbrek hastalığı, belirtileri görüldüğü zaman hemen doktora gidilerek erken dönemde tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Polikistik böbrek hastalığı, kalıtsal böbrek hastalıkları arasında en yaygın olanıdır ve her bin kişiden birini etkiler. Hastalarda %2,5 oranında son dönemde böbrek yetmezliği gelişme riski bulunmaktadır. Ülkemizde yakın zamanda uygulanmaya başlanacak olan ilaç tedavisinin bu hastalığın tedavisinde yeni bir umut olacağı düşünülmektedir.

Polikistik Böbrek Hastalığının Görülme Sıklığı

Polikistik böbrek hastalığının kalıtsal özellik taşımasının yanında bölgelere göre görülme sıklığı da değişmektedir. Kadınlarda ve erkeklerde görülme oranı aynıdır. Klinik olarak sessiz seyreden hastalıkta genellikle hastalar son dönemde böbrek yetmezliği geliştirdiğinde doktora giderler. Hastalarda büyük oranda ailede bu hastalık nedeniyle diyalize girmiş yakınlar bulunmaktadır. Çiftlerin biri polikistik böbrek hastası ise çocuklarda görülme oranı %50 seviyesindedir. Günümüzde böbrek nakli bekleyen ya da diyalize giren hastaların %5-10 kadarı polikistik böbrek hastasıdır.

Polikistik Böbrek Nasıl Belirti Verir?

Polikistik böbrek tedavisi için öncelikle hastalığın belirtilerini fark etmek gerekir. Ancak hastaların bir kısmında herhangi bir bulgu, yakınma olmayabilir. Hastaların bir kısmı bu hastalığı yaşamları boyunca fark edemeyebilir. Belirtilerin görüldüğü hastalarda genellikle ilerleyen yaşla birlikte bunlar fark edilebilir. En sık görülen belirtiler arasında:

Böğür ağrısı
İdrar yolu enfeksiyonları belirtileri
Kanlı idrar
Yüksek tansiyon
Böbrek taşı oluşumu

Hastalarda yıllar geçtikçe böbrek fonksiyonlarının azalmaya başladığı izlenebilir. Özellikle yüksek tansiyon hastalarında böbrek yetmezliği daha hızlı gelişir ve kalp damar hastalıkları daha fazla görülebilir. Bu hasta grubunda kan basıncının kontrol altında olması oldukça önemlidir. Sigara içen hastalarda da böbrek yetmezliği daha hızlı gelişebilir. Bu nedenle hastaların sigara içmemesi önerilir.

Polikistik Böbrek Tanısı Nasıl Konur?

Polikistik böbrek tanısı için MR, ultrasonografi, tomografi gibi görüntüleme tetkikleri kullanılır. Hastalardan kan örneği alınarak gen analizi yapılabilir. Bu tetkik kişilerde polikistik böbrek gelişme riskini belirleyebilir. Uzun yıllar içinde hastaların böbrek fonksiyonlarında azalma meydana gelebilir. Bu yüzden tanı sırasında böbrek fonksiyonları da değerlendirilir.

Günümüzde polikistik böbrek tedavisinde kistlerin büyümesini geciktirecek ilaçlarla ilgili bazı çalışmalar yapılmaktadır. Bu konuda kistlerdeki büyüme hızını yarı yarıya azaltan, aynı zamanda böbrek yetmezliğine giden süreci yavaşlatan bir tedavi seçeneği ülkemizde de yakın zamanda uygulanmaya başlanacak. Bunun dışında polikistik böbrek tedavisi sırasında hastalığın seyrine göre yapılan bazı tedavi uygulamaları bulunmaktadır.

Hastalarda büyük oranda yıllar içinde glomerüler filtrasyon hızı progresif şekilde azalır. Hastalığın son döneminde böbrek yetmezliği gelişimi 40 yaş altında nadiren olur. Hastaların %25 kadarında 50 yaşına kadar, %50 kadarında 60 yaşına kadar böbrek yetmezliği izlenebilir.

Böbrek yetmezliği tablosunun hızlı geliştiği hipertansiyon hastalarında en sık mortalite nedeni olarak kabul edilen kardiyovasküler sorunlara daha fazla rastlanır. Bu hastalarda serum kreatinin seviyesi 1,5 mg/dl üzerine yaklaşık 47 yaşında çıkar. Normotansif hastalardaki yaş sınırı ise yaklaşık 66 yaş olarak izlenir. Bu yüzden polikistik böbrek tedavisi sırasında kan basıncı kontrol altında tutulmaya çalışılır.

Makroskopik ve mikroskobik hematürinin yoğun olduğu hasta grubunda da son dönemde böbrek yetmezliği gelişimine sık rastlanır. Hastalarda hematüri kontrolü için çoğu zaman fiziksel aktiviteyi azaltmak ve dinlenmek yeterli olur. Polikistik böbrek hastalarında böbrek taşı oluşma riski fazla olduğundan dolayı günde en az 2 litre sıvı alınması önerilir.

Medikal tedaviyle kontrol edilemeyen şiddetli kanama, üriner obstrüksiyon, medikal tedaviye cevap vermeyen piyonefroz polikistik böbrek hastalığının en temel cerrahi indikasyonları arasındadır. Böbreklerdeki fazla büyüme nedeniyle hastanın günlük aktiviteleri azalır, huzursuzluk ağrı, travma riski ortaya çıkabilir. Bu hastalarda tedavi sırasında olabildiğince kist açılarak içi boşaltılabilir.

Bütün polikistik böbrek hastalarında intrakranial anevrizma değerlendirmesine gerek bulunmaz. Daha önceden anevrizma rüptürü ya da ailesinde anevrizma anamnezi bulunan hastaların MR ya da bilgisayarlı tomografi tetkikiyle anevrizma taraması yapılması uygundur. Sonuçlar pozitif çıkarsa arteriyografi yapılmalıdır.

Polikistik böbrek hastalarının gebe kalmasında sakınca olmaz. Ancak yüksek tansiyonu, böbrek yetmezliği ya da proteinürisi olan hastalarda fetal ve maternal komplikasyonun oluşma riski fazladır. Bu vakalarda preeklampsi gelişme riski olabilir, böbrek fonksiyonları azalabilir, yüksek tansiyon görülebilir. Ayrıca hamile kalmak isteyen hastalara doğacak çocuklarına %50 oranında polikistik böbrek hastalığı gelişme riski olduğu da söylenmelidir.

Böbrek yetmezliği gelişmiş olan hastalarda polikistik böbrek tedavisi sırasında kronik periton diyalizi ya da hemodiyaliz tedavileri uygulanır. Böbrekteki kistler yüzünden böbrekleri ve karaciğeri çok büyüyen hastalara periton diyalizi uygulanması sorun olabilir. Bu hastalarda diyaliz tedavilerinden başka transplantasyon başarıyla uygulanabilir. Ancak akrabalardan yapılan böbrek naklinde vericide bu hastalığın olmadığı kesin olarak tespit edilmelidir.

Polikistik böbrek tedavisi için yapılan yeni bir çalışmada böbrek yetmezliği gelişme hızı yüksek olan hastalarda tolvaptan tedavisi böbrek hacminin büyümesini azaltmıştır. Bu nedenle tolvaptan polikistik böbrek tedavisi için ilk onaylı ilaç olma özelliğine kavuşmuştur.