İnsan vücudunda iki böbrek bulunmaktadır. Bunlardan birinin sağlıklı olması bütün görevlerin yerine getirilmesini sağlar. Böbrek yetmezliği geliştiğinde bulguların ve yakınmaların ortaya çıkması için iki böbreğinde işlevlerini yerine getirememesi gerekir. Görevlerdeki aksama en az 3 ay süreyle devam eder, işlev kaybı geriye dönüşsüz veya ilerleyici şekilde olursa buna kronik böbrek yetmezliği adı verilir. Görevlerin aksaması belli dönemlerde oluyorsa buna da akut böbrek yetmezliği adı verilir.

Akut böbrek yetmezliği gelişirse bunun geriye dönüşü mümkün olabilir. Eğer zamanında tedavi uygulanırsa, kişinin böbrekleri normal çalışma düzenine geri dönebilir. Bu genellikle yatarak hastanede tedavi gören kişilerde gelişir. Bunda böbrek işlevlerini günler ya da haftalar boyu tam olarak yerine getiremez. Böylece vücutta üre, kreatinin gibi atıklar birikmeye başlar. Kronik böbrek yetmezliği gelişen hastalarda ateşli hastalıklar, aşırı su kaybı, kullanılan bazı ilaçlar böbreklerin işlev kaybını hızlandırabilir. Buna rağmen zamanında müdahale edilirse, böbreklerdeki hızlı ilerleme durdurulabilir.

Böbrek yetmezliği karakteristik bulgular vermez. Bu nedenle hastaların böbreklerindeki işlev kaybı %10 seviyesine inmedikçe belirtiler ortaya çıkmaz. Fakat başka sebeplerle yapılan kan testleri böbrek yetmezliğinin erken aşamada belirlenmesine yardımcı olabilir. Hastaların pek çoğu iştahsızlık, kaşıntı, dikkat eksikliği, nefes darlığı, bacak krampları, cinsel bozukluklar, uyku sorunları gibi sebeplerle doktora giderler. Fakat hastalardaki en önemli belirti geceleri idrara çıkmalarıdır. Normal olarak gece çok sulu besinler yenmedikçe gece idrara çıkış olmaz. Ancak böbrek yetmezliği gelişen hastalarda idrar yoğunluğu nedeniyle geceleri idrara çıkma sıklığı görülür. Böbrek yetmezliği ilerledikçe hastalarda başka organlarda da işlev bozukluğu ortaya çıkabilir. Bunun nedenleri vücutta atık madde ve sıvı birikimi olması, beslenme bozukluğu, hormonal dengede bozulma, protein yıkımından kaynaklanan maddelerin vücuttan atılmamış olmasıdır.

Böbrek yetmezliğine yol açan bazı hastalıklar vardır. Bunlar arasında en sık rastlananlar arasında şeker hastalığı, yüksek tansiyon, polikistik böbrek hastalığı gibi ailesel hastalıklar, Glomerülonefritler, idrar yollarında tıkanıklık, amiloidoz gibi hastalıklar sayılabilir. Ancak bu hastalıkların sonucunda böbrek yetmezliği gelişecek diye bir genelleme de yapılamaz. Hastalıkların zamanında teşhis edilerek tedavi edilmesi halinde böbrek yetmezliği gelişimine engel olunabilir.

Kronik böbrek yetmezliği hastalarda sinir sistemini etkiler ve psikiyatrik bozuklukların neden olabilir. Böbrek yetmezliğinin kendisi ve tedavisi hastalar açısından önemli bir stres kaynağıdır. Bu yüzden hastalarda sıkça psikolojik sorunlar görülebilir. Hastalarda görülen psikolojik stresin nedenleri arasında uygulanan diyete uyum sorunu yani düşük protein ve tuz kullanımı, diyalize giren hastalarda suyun kısıtlanması, bir de tedaviye bağımlılık sayılabilir.

Hastalarda görülen psikolojik sorunlar arasında depresyon ilk sıralarda yer alır. Bunun belirtileri arasında uyku bozukluğu, yeme bozukluğu ve işe yaramama duygusu vardır. Ayrıca cinsel bozukluklar ve anksiyete de görülen diğer psikolojik sorunlar arasındadır. Böbrek yetmezliği hastalarında en sık görülen sinir sistemi bozuklukları arasında beyin anormallikleri ve sinir iletimi sorunlarıdır. Bunlar diyalize giren ya da girmeyen hastalarda görülebilir. Hastalık sinir sistemini etkilediğinde ayağa kalkıldığı zaman tansiyon düşmesi ve göz kararması sorunu da görülebilir. Ayrıca kaşıntı, yanma, ağrı, güç azalması gibi sorunlarda yaşanabilir.

Böbrek yetmezliğine bağlı otaya çıkan bilinç bozukluğu hastalarda beyin, omurilik ve beyinciği yani merkezi sinir sistemiyle ilgili belirti ve yakınmaları ifade eder. İleri derecede böbrek yetmezliği olan hastalarda bilinç bozukluğu görülme riski fazladır. Olaylarda yer ve zaman karıştırma, uyku eğilimi, nöbeti koma, bilinç bulanıklığı gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Bazen kas kasılmaları ve konuşma bozukluğu da görülebilir.

Böbreklerin üstlendiği en önemli görevler arasında kemik yapısını koruma vardır. Fosfor, D vitamini ve kalsiyum arasındaki dengeyi koruyan böbreklerde yetmezlik geliştiğinde hastalarda farklı derecelerde kemik hastalığı da gelişir. Kemiklerde ağrı, şekil bozukluğu, kırık, kaşıntı, kas güçsüzlüğü, dokularda kalsiyum birikiminden kemikleşme gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Böbrek yetmezliği olan hastalarda sadece böbrek hastalığından değil diyalize girdikleri içinde bazı sorunlar ortaya çıkabilir. Bunlardan biri diyalize bağlı dengesizlik sendromudur. Bu daha çok genç hastaları etkiler. Ayrıca diyalize yeni başlayanlarda daha fazla görülür. Bulantı, kusma, baş ağrısı, görme bozukluğu, kas seğirmesi, nöbet geçirme, ellerde titreme gibi belirtilerle kendini gösterir. Diyalize bağlı bunama ve zihinsel fonksiyonlarda bozuklukta hastaları etkileyebilir.

Hastalardaki kronik böbrek yetmezliğinin hangi evrede olduğunu belirlemek için kan tahlili yapılmalıdır. Kan kreatinin seviyesi belirlendikten sonra böbreklerin süzme hızı hesaplanır. Bu şekilde böbrek yetmezliğinin hangi evrede olduğu belirlenir. Böbreklerin süzme hızına göre kronik böbrek yetmezliği 5 evrede değerlendirilir. Evrenin artması demek böbreğin daha az çalışması demektir.

Kronik böbrek yetmezliği geliştiğinde böbreklerde geri dönüşümsüz olarak fonksiyonlarda ortadan kalkmaya başlar. Bu hastalardaki tedavi yaklaşımları böbrek hastalığının ilerlemesine engel olmak, böbrek yetmezliği destek tedavisinin uygulanması, diyaliz ve böbrek nakli için hazırlığa başlamaktır. Böbrek yetmezliği için risk faktörleri olan yüksek tansiyon, diyabet gibi hastalıkları olan kişilerin böbrek fonksiyonları yakın takibe alınarak izlenmeli ve böbrek fonksiyonları olabildiğince korunmalıdır. Bu sayede böbrek fonksiyonlarındaki gerileme erken aşamada tespit edilerek tedaviye erken dönemde başlanabilir.

Böbrek yetmezliği tespit edilen hastalarda beslenmeye çok dikkat edilmelidir. Bu hastalarda dengeli beslenme önemli bir yer tutar. Hem hastanın yaşam kalitesini yükseltir hem de olası komplikasyonları azaltır. Hastalık sırasında uygulanacak diyet her hastaya ayrı şekilde hazırlanmalıdır. Yani böbrek yetmezliğinin evresine, hastanın ağırlığına, diyalize girip girmemesine, kan bulgularına, idrar çıkışına göre bir diyet hazırlanmalıdır. Diyette protein ve enerji alımı, besin öğelerinin miktarı böbrek yetmezliği tedavisinde önemli bir yer tutar.

Protein vücutta kullanıldığında kreatinin, üre, ürik asit gibi yıkım ürünleri açığa çıkar. Böbrek yetmezliği hastalarında bunlar dışarı atılmadığı için vücutta birikim başlar. Bu nedenle böbrek yetmezliğinin evresine uygun şekilde protein alınması gerekir. Diyalize başlamayan hastalarda protein miktarı kısıtlanır. B da günlük 0,6-0,8 gr/kg kadardır. Bazen hastalar proteini kandaki üre seviyesini düşürmek için tamamen keser. Bu hatalı bir yaklaşımdır. Hastalar kendilerine önerildiği kadar protein almalıdır.

Hastaların böbreklerinde süzme azaldığında vücuttan yeterince tuz atılamaz. Bununla birlikte tuzlu yiyecekler yendiğinde vücuttaki tuz miktarı da artar. Bu da beyinde uyarıma neden olup susama hissine yol açar. Bu da su içme hissi uyandırdığı için hasta daha fazla su içer ve vücutta su miktarı artmaya başlar. Böbrek yetmezliği olan hastalara tuzsuz yemek yemeleri ve su içmeleri önerilir.

Ayrıca böbrek yetmezliği olan hastalara düzenli egzersiz yapmaları da önerilir. Bu aynı zamanda stresi de azaltacaktır. Böylece tansiyon da normal seviyelerine gelir.

1 Yorum Yapılmış "Böbrek Yetmezliği"